Święta Barbara czyli po śląsku Barbórka – Czczona w Wieliczce i w wielickiej Kopalni Soli – opiekunka Wieliczki oraz naszych górników
Święta Barbara dziewica konsekrowana i męczennica jest współpatronką Wieliczki. Jej żywot jest niezwykły. Czy wiesz, że przyszła do Świętej Faustyny, a ona opisała jak wygląda?
Wieliczka ma niebywałe szczęście, bowiem jej filarami są najsłynniejsze Święte Barbara i Kinga. Przed nami, otoczone tradycją wielkie górnicze święto – Barbórka. Bo przecież Wieliczka jest Królewskim Górniczym Miastem – z najsłynniejszą kopalnią soli w świecie. Wieliccy górnicy czczą tego dnia swoją szczególną patronkę, Świętą Barbarę. Najnowszy dokument Kościoła „Ecclesiae Sponsa Imago Instrukcja na temat Ordo Virginum” podaje, że „W pierwszych trzech wiekach wiele dziewic konsekrowanych poniosło śmierć męczeńską, aby pozostać wiernymi Panu”.Wśród nich jest nasza Święta Barbara. Niezwykłe świadectwo o niej złożyła w „Dzienniczku” Święta s. Faustyna Kowalska, także Święty Stanisław Kostka.
ŚWIĘTA BARBARA CZCZONA W WIELICZCE
Białe złoto, bezcenną sól, od czasów neolitycznych odwarzano w Wieliczce z solanki. Od XIII wieku rozpoczęto jej wydobycie na skalę przemysłową. Praca górników była niesłychanie ciężka i niebezpieczna. Występowały w kopalni soli zawalenia chodników, pożary, wybuchy gazu oraz inne katastrofy. W centrum Wieliczki i okolicy jest wiele tablic z oznaczeniem nazw szybów, z datą ich eksploatacji oraz krótkim opisem. Górnicy prosili Świętą Barbarę o łaskę opieki i dobrej śmierci, której jest patronką. W podziemiach Kopalni Soli „Wieliczka” ma Świata Barbara solną rzeźbę w kaplicy św. Kingi. którą ok. 1920 roku wykonał główny autor wystroju tego najsłynniejszego na świecie miejsca, górnik-rzeźbiarz Józef Markowski. Potężnych rozmiarów rzeźba, jest w części podziemnej Muzeum Żup Krakowskich, gdzie Święta Barbara i Święta Kinga są obu stronach chodnika. W Wieliczce jest kapliczka domkowa, ku czci Świętej Barbary, przy ul.J. Piłsudskiego i wjeździe w ul. Grottgera, tu idąc do pracy, górnicy modlili się i modlą nadal, i oni, i mieszkańcy, do swej opiekunki. Przed kapliczką zawsze płoną znicze i są kwiaty. Wypraszali przez nią u Boga pomoc, wsparcie, ratunek w czasie nieszczęścia czy zagubienia, by przy śmierci pomogła przyjąć Najświętszy Sakrament. Mieszkańcy i górnicy modlili się w kościele pw. Świętego Klemensa, jest tu Święta Barbara najliczniej przedstawiona: w dwóch rzeźbach: w ołtarzu głównym i ołtarzu w kaplicy Morsztynów (z kościoła pw. Ducha Świętego) oraz dwóch obrazach: obok prezbiterium i na filarze obok ołtarza Świętego Józefa (fot.). Był tu jej poświęcony ołtarz, został jednak przekazany do nowej Parafii w Koźmicach Wielkich. Obrazy Świętej Barbary są także: w Sanktuarium Matki Bożej Wielickiej (został tu przyniesiony z Kopalni Soli „Wieliczka” przez górników wielickich w czasie zaborów wraz z obrazem Matki Bożej Królowej Polski, jest w nastawie ołtarza) oraz kościele parafialnym w Gorzkowie. W Wieliczce Msza Św. ku czci św. Barbary, sprawowana jest w „Barbórkę” w najpiękniejszej podziemnej kaplicy Świętej Kingi. Prosimy o informacje, gdzie na terenie Powiatu Wielickiego znajdują się jeszcze obrazy tej Świętej.
KIM BYŁA PATRONKA WIELICZKI?
Barbara z Nikomedii święta dziewica konsekrowana i męczennica, (Azja Mniejsza) (+236 lub +306), wspominana 4 grudnia, To Virgines Capitales oraz jedna z Czternastu Świętych Wspomożycieli. Jest jedną z najbardziej niezwykłych świętych dziewic konsekrowanych i męczennic. Jej żywot, zapisy o niej z kolejnych wieków i współczesne, ubogacają przekazywane z pokolenia na pokolenie świadectwo jej życia i śmierci. Najbardziej jednak świadczą o tym owoce wstawiennictwa Oblubienicy Chrystusa i to, jak bardzo jest zatroskana o nas, o Polskę.
Święta Barbara z Heliopolis w Bitynii często podawane jest także, z Nikomedii, miejsca męczeńskiej śmierci, była piękną córką bogatego poganina Dioskura. Serdecznie pokochała Boga i złożyła Mu ślub czystości. Podczas męczeństwa ukazał się jej Zbawiciel. Jest patronką górników i dobrej śmierci, a relikwie są w Kościele Świętej Barbary, przy Placu Mariackim w Krakowie, także w Kijowie. Jest orędowniczką Najświętszego Sakramentu. Anioł zaleczył jej rany i przyniósł Komunię Świętą do wierzy, w której była przetrzymywana, dlatego przedstawiana jest z kielichem z Hostią.
Ks. Piotr Skarga TJ, o. Prokop kapucyn, o. Bitsciinaua benedyktyn i inni wybitni autorzy w „Żywotach Świętych Pańskich na wszystkie dnie roku” o patronce dnia 4 grudnia, Barbarze, Pannie i Męczenniczce napisali:, „Ojciec kochał ją nadzwyczajnie, a ulegając swojemu dziwactwu i powodowany jakby zazdrością, postanowił ukryć ją przed ludźmi i ile możności oddzielić od świata. W tym celu wybudował dla niej umyślnie wysoką wieżę, a że był bardzo bogaty, urządził tam przepyszne mieszkanie i zamknął Barbarę, przydając jej kilka dziewic do posługi2 – czytamy w Żywotach Świętych Pańskich – jednak, widząc w niej wielką do nauk pochopność, sprowadzał biegłych mistrzów, którzy ją w naukach ćwiczyli. Barbara była również poganką, lecz w miarę jak kształciła się w naukach, poznawała coraz lepiej bezzasadność religii bałwochwalczej. Bywały chwile, a szczególnie gdy wśród nocy z samotnej wieży swojej zapatrywała się na bieg gwiazd po niebie rozsianych, że myśl jej wzniosła się do pojęcia jedynej, najwyższej Istoty, która stworzywszy i rozrzuciwszy po przestrzeń1 t światy, utrzymuje je w porządku i niemi kieruje. Zdarzyło się, że od jednego ze swoich nauczycieli, chociaż poganina, dowiedziała się, iż pojawił się pewien chrześcijanin nazwiskiem Orygenes, który na całym Wschodzie uchodził za najuczeńszego męża swojego czasu. Wielki tenże świecznik Kościoła wonczas jeszcze nie zapadł był w błędy, które go później zgubiły. Barbara wszelkie więc przyłożyła starania, że przybył do niej i nauczył lą artykułów Wiary świętej i ochrzcił. Święta od tej chwili już Pisma Bożego z rąk nie wypuszczała, a nie tylko w prawdach Ewangelii, lecz i w jej radach tak się rozmiłowała, że uczyniła dozgonny ślub czystości.”

Obraz Świętej Barbary dziewicy konsekrowanej i męczennicy, Kościół pw. Świętego Klemensa w Wieliczce, namalowany przez Wojciecha Eliasza
Jak pisze dalej, ojciec, choć niechętnie, chciał wydać ją za mąż, więc jej odmowę przyjął z radością. Wtedy zdecydował, aby zamieszkała w domu, jednak pełny był on bożków pogańskich. Barbara błagała go, aby poznał Jedynego i prawdziwego Boga. To spowodowało straszną złość, postanowił ją zabić, więc Barbara uciekła. „Dyoskorus z mleczem i przyparłszy ją do skały, już miał nim ugodzić, kiedy skała nagle cudownie się rozstąpiła na schronienie Barbary i Święta w jego oczach znikła.” 3 Poczynił dalsze oszukiwania, znalazł Barbarę i oddał pod sąd. Jako chrześcijankę.
W Rzymskim Martyrologium pod datą 4 grudnia zapisano, że poniosła srogie więzienie, palono ją pochodniami, ucięto jej piersi i przecierpiała jeszcze wiele innych męczarni, a ściętą została ręką własnego ojca.
W „Żywotach Świętych Pańskich” znajduje się dokładny opis tego straszliwego wydarzenia: „Nakoniec przyprowadzono ją na plac stracenia. Wtedy Dyoskorus w okrucieństwie swojem niekładący granic, przyskoczył do sędziego, domagając się, aby mu dozwolono własną ręką spełnić wyrok śmierci na córce. Sami poganie wzdrygnęli się na tak niesłychane barbarzyństwo, a Święta uklękła i po krótkiej modlitwie, w której ponowiła Panu Bogu ofiarę swojego życia, wyciągnęła szyję pod miecz, poczem wyrodny ojciec ściął jej głowę od razu. Stało się to roku Pańskiego 236 w dniu 4 grudnia, w którym to dniu Kościół Boży pamiątkę jej obchodzi. Nie pozostawił wszakże Pan Bóg bezkarnie strasznej zbrodni, której dopuścił się Dyoskorus, bowiem piorun spadający z pogodnego Nieba na miejscu uśmiercił dzieciobójcę. Podobny los wkrótce i Marcyana spotkał. Święta Barbara jest szczególną pośredniczką w Niebie do otrzymania dla ludzi łaski przyjęcia ostatnich Sakramentów przy śmierci, co wiele zdarzeń stwierdziło. Między innemi wezwał jej pomocy w roku Pańskim 1448 pewien mieszczanin w Holandii, który miał wielkie nabożeństwo do świętej Barbary, a ogarnięty płomieniami podczas pożaru wszczętego w jego domu, był bez żadnej nadziei wyratowania się. Cały spalony, wyglądał prawie jak węgiel i wydać miał ostatnie tchnienie, gdy stanęła przed nim Święta Barbara i przyrzekła mu, że nie umrze bez przyjęcia wszystkich Sakramentów świętych. Jakoż po ugaszeniu pożaru wygrzebano i jego spod popiołów, tyle jednak jeszcze życia mającego, że wszystkie Sakramenta przyjął i dopiero umarł.”
JAK WYGLĄDA ŚWIĘTA BARBARA?
W swym „Dzienniczku” Święta Faustyna Kowalska podaje, że przyszła do niej w 1937 roku (czyli do Krakowa – Łagiewnik) Święta Barbara:
„22.VIII. Dziś rano przyszła do mnie Dziewica – św. Barbara i poleciła mi, abym przez dziewięć dni ofiarowała Komunię św. za kraj swój, a tym uśmierzysz zagniewanie Boże. Dziewica ta miała koronę z gwiazd i miecz w ręku, jasność korony była ta sama co i miecza, suknię miała białą, włosy rozpuszczone, była tak piękna, że gdybym nie znała Najświętszej Panny, myślałabym, że to Ona. Teraz rozumiem, że odrębną pięknością odznaczają się wszystkie dziewice, odrębna piękność z nich bije.” (Dz 1251). Oto drugie świadectwo, wysłuchał też Bóg błagań konającego w protestanckiej kamienicy w Wiedniu młodziutkiego Stanisława Kostki (Świętego) i Święta Barbara, którą wezwał, jako patronkę dobrej śmierci, w towarzystwie dwóch aniołów przyniosła mu Wiatyk.
NAJSTARSZE ŚLADY W KATEDRZE WAWELSKIEJ
ks. dr hab. Zdzisław Kupisiński SVD podaje, że „Najstarsze ślady obchodzenia święta pochodzą z katedry krakowskiej na Wawelu. Pierwszą wzmiankę o liturgicznym wspomnieniu Świętej, pod datą 4 grudnia, spotykamy już w „Modlitewniku Gertrudy”, córki Mieszka II (w. XI). W wieku XIII i XIV Święta staje się już tematem kazań, w których podkreślano jej heroiczne cnoty. Opis jej życia przedstawiano na kartach powstających wówczas „Żywotów świętych” (1354 r.). W XV wieku Wydział Teologiczny Akademii Krakowskiej obrał ja˛ za patronkę”. Jest patronką AGH. Relikwie jej są w kościele pw. Świętej Barbary (Plac Mariacki w Krakowie). W Polsce wybudowano ku jej czci 100 kościołów, w tym najstarszy w 1262 roku w Bożygniewie k. Środy Śląskiej. Święta Barbara – dziewica konsekrowana i męczennica – przedstawiana jest z trzymanym w ręku kielichem z Hostią i w drugiej dłoni z mieczem – lub – symbolicznie ukazaną wieżą, w której była przetrzymywana i/lub palmą męczeństwa. Jest orędowniczką Najświętszego Sakramentu.
W ŻYWOTACH I HERBIE MIASTA
Żywoty Świętej ukazały się w języku greckim, syryjskim, koptyjskim, ormiańskim, chaldejskim, a w wiekach średnich we wszystkich językach europejskich. Święta Barbara – dziewica konsekrowana i męczennica – przedstawiana jest z trzymanym w ręku kielichem z Hostią i w drugiej dłoni z mieczem – lub – symbolicznie ukazaną wieżą, w której była przetrzymywana i/lub palmą męczeństwa. To Virgines Capitales i jedna z Czternastu Świętych Wspomożycieli. Jest orędowniczką Najświętszego Sakramentu. Ogłoszona została patronką Rudy Śląskiej; Świętą Barbarę umieszczono w herbie miasta Strumien (woj. śląskie). Hutnicy, górnicy i pracownicy wielu branż fundowali jej dzwony kościelne z napisem np.: „Święta Barbaro weź w opiekę stan górniczy”; „Głosem swym wzywa na Mszę Świętą i szerzy cześć św. Barbary skutecznej obrony braci górników”. Jej obazy są w kościołach (w przypisie artykułu czytamy, że jej wizerunki malowali m.in.: Raffael, Matteo di Giovanni, Lorenzo Lotto, Guidoccio Cozzarelli, Boticelli i inni), są feretrony z jej figurą i jest na sztandarach górniczych. Aktualnie w Polsce na nagrobkach górników – na porcelitowych medalionach – są umieszczane napisy „Święta Barbaro, patronko górników, módl się za nami”.
Barbara Zapadlińska
Na podstawie:
Internetowa Liturgia Godzin, czytelnia, Święta Barbara dziewica i męczennica, https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/12-04b.php3
Ks. Piotr Skarga TJ, o. Prokop kapucyn, o. Bitsciinaua benedyktyn i inni wybitni autorzy, Żywoty Świętych Pańskich na wszystkie dnie roku, Barbara, Panna i Męczenniczka, Mikołów – Warszawa 1910
Rzymskie Martyrologium, Czytania na każdy dzień roku, Mikołów – Warszawa, 1910 rok
„Ecclesiae Sponsa Imago Instrukcja na temat Ordo Virginum”, wydana przez Kongregację ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, Podkomisję Konferencji Episkopatu Polski ds. Indywidualnych Form Życia Konsekrowanego, 2019 r.
Posynodalna Adhortacja Apostolska „Vita Consecrata”
dr hab. Zdzisław Kupisiński SVD, prof. KUL, Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiologii, Tom 4(59) – 2012
Święta Faustyna Kowalska, Dzienniczek
Internetowa Liturgia Godzin, Czytelnia, Święty Stanisław Kostka, zakonnik, patron Polski,